Ocena jakości ziarna linii mieszańcowych Aegilops L. × Triticum aestivum L.

Abstract

Celem badań była ocena masy tysiąca ziarniaków i zawartości białka ogólnego w ziarnie linii mieszańcowych uzy- skanych w wyniku krzyżowania dzikich gatunków traw z rodzaju Aegilops – Aegilops kotschyi Boiss. i Ae. variabilis Eig. z odmia- nami pszenicy zwyczajnej Triticum aestivum L. Ziarno pocho- dziło z roślin uprawianych w latach 2012–2014 na polu Stacji Doświadczalnej Wydziału Nauk Rolniczych Uniwersytetu Przy- rodniczego w Lublinie. Pole doświadczalne zlokalizowane było na glebie brunatnej pochodzenia lessowego, należącej do kom- pleksu pszennego dobrego. W kolejnych latach rośliny zbierano z pola w fazie dojrzałości pełnej i na 10 pojedynkach z każdej formy oceniono masę tysiąca ziarniaków (MTZ). Analizę zawar- tości białka wykonywano na próbach ziarna z pojedynków o naj- większej MTZ. Ogólną zawartość białka oznaczono metodą Kjel- dahla. Ocenę przeprowadzono w celu wyselekcjonowania form, które mogłyby zostać wykorzystane jako materiał wyjściowy w hodowli jakościowej pszenicy zwyczajnej. Badania pokazały, że linie mieszańcowe Ae. variabilis Eig. i Ae. kotschyi Boiss. z pszenicą zwyczajną charakteryzowały się wyższą zawartością białka ogólnego w ziarnie (średnio 15,8%) od pszenicznych komponentów rodzicielskich (średnio 13,4%). Najwyższą zawartość białka odnotowano w ziarnie dzikich ga- tunków rodzicielskich Ae. kotschyi Boiss. – 25,1% i Ae. variabilis Eig. – 23,4%. Wśród mieszańców Ae. variabilis Eig. × T. aestivum L. wyróżniała się linia Ae. variabilis Eig. × Rusałka, w ziarnie której odnotowano średnio 17,6% białka ogólnego. Wśród linii Ae. kotschyi Boiss. × T. aestivum L. najwięcej białka ogólnego w ziarnie zawierały Ae. kotschyi Boiss. × Rusałka (średnio 17,0%) i (Ae. kotschyi Boiss. × Rusałka) × Piko (średnio 16,3%). Średnia zawartość białka ogólnego w ziarnie odmian pszenicy zwyczaj- nej wahała się od 12,8% (Korweta) do 14,9% (Rusałka). Większa suma opadów w okresie kwiecień–lipiec wpływała pozytywnie na MTZ linii mieszańcowych i negatywnie na średnią zawartość białka w ich ziarnie. Najwyższą średnią zawartość białka odno- towano w ziarnie linii mieszańcowych w 2012 roku (16,5%), gdy suma opadów była najniższa w trzyletnim okresie badań. W kolejnych latach przy 2–3 razy większej sumie opadów w okresie kwiecień–lipiec zawartość białka była niższa (2013 – 15,9%, 2014 – 15,0%). Takiego wpływu nie odnotowano w przypadku odmian pszenicy i gatunków Aegilops. Ziarniaki linii mieszań- cowych były dobrze wypełnione, a ich kształt i barwa były po- średnie lub podobne do ziarniaków pszenicy. Średnia MTZ linii mieszańcowych z trzech lat badań była zbliżona (33,1 g) do MTZ odmian rodzicielskich pszenicy (33,9 g). Linie mieszańcowe o wyższej zawartości białka w ziarnie mogą stanowić cenne źró- dło genów w hodowli jakościowej pszenicy zwyczajnej.