Problem rozłogu gruntów gospodarstw rolnych o większej powierzchni

Abstrakt

Rozłóg gruntów to układ gruntów gospodarstwa rol-
nego w stosunku do zagrody – siedliska, na którym znajdują się
budynki mieszkalne i gospodarcze.
Jest on w kraju bardzo zróżnicowany. Według danych Agen-
cji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z 2013 roku, śred-
nia powierzchnia gospodarstwa rodzinnego w Polsce, uwzględ-
niająca grunty własne i dzierżawione, jest dość duża i wynosi
ok. 16 ha. Występuje jednak znaczne zróżnicowanie powierzchni
– od poniżej 5 ha średnio w gminie na południu i południowym
wschodzie do powyżej 25 ha na północy i zachodzie Polski. Zróż-
nicowane przestrzennie są też potrzeby scalania gruntów. W kraju
oszacowano je łącznie na 7,1 mln ha, w tym w trybie pilnym na
poziome 1,4 mln ha. Największe potrzeby występują w południo-
wej, południowo-wschodniej i centralnej części, z powodu małej
powierzchni działek i dużego ich rozproszenia. Znaczne potrzeby
występują też w pozostałych częściach kraju, z powodu znaczne-
go rozproszenia działek.
do lat 80. minionego stulecia prace scaleniowe wykonywano
na co najmniej 100 tys. ha rocznie, następnie corocznie tempo
spadało, aż do ok. 10 tys. ha/rok w ostatnich latach. Obszar sca-
lenia obejmuje najczęściej jedną, rzadziej dwie wsie, a bardzo
rzadko powierzchnię większą. gospodarstwa większe obszarowo
– powyżej 15 ha użytków rolnych – zazwyczaj posiadają do 50%
gruntów w innych wsiach. Tych działek, o najgorszym rozłogu,
proces scaleniowy nie obejmuje.
Wyniki badań Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznaw-
stwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Puławach pozwa-
lają stwierdzić, że scalanie przybliża grunty o 250–350 metrów,
tj. o 17–30% w stosunku do oddalenia przedscaleniowego. Takie
przybliżenie przyczynia się do wzrostu dochodu gospodarstw
o 13–20%. Zmniejszenie oddalenia oraz poprawa parametrów:
wielkości i kształtu działek, pozwala na zwrot poniesionych kosz-
tów w okresie 5–10 lat, oczywiście pod warunkiem, że gospodar-
stwa posiadają wszystkie grunty na obszarze objętym scaleniem.
Natomiast gospodarstwa większe obszarowo, uwzględniając ich
całą powierzchnię, mogą uzyskać zaledwie połowę ww. efek